Jura Krakowsko-Częstochowska od lat przyciąga zarówno miłośników przyrody, jak i wielbicieli historii. Znajdujący się na tym terenie, istniejący od 1948 roku Szlak Orlich Gniazd to nie lada gratka, dla fanów średniowiecznych twierdz i zamków. Jednym z najbardziej znanych na trasie jest Zamek Ogrodzieniec, którego dzieje zainteresują nawet najbardziej opornych. Zastanawiasz się, co warto zwiedzić nieopodal dawnej stolicy Polski? Wejdź na szlak Orlich Gniazd i poznaj tajemnice Ogrodzieńca!

Historia zamku Ogrodzieniec

Dzieje warowni są równie burzliwe co jego mieszkańców. Wielokrotnie przebudowywany ostatecznie popadł w ruinę i w takiej formie możemy go oglądać do dziś. Zamek powstał w XIV wieku, z inicjatywy ówczesnego króla Kazimierza Wielkiego. Prawdopodobnie miał on za zadanie umocnić granice przed najazdami władców innych terenów. Następnie zamek stał się własnością marszałka Królestwa Polskiego, jakim był Przedbor z Brzezia. Marszałek zainwestował w odbudowę zamku i usprawnił jego umocnienia. Niedługo później Władysław Jagiełło, podarował teren Włodkowi z rodu Sulimów, którzy władali zamkiem przez cały wiek. Oni usprawnili znaczenie zabudowę zamku, dodając liczne umocnienia jak: drewniana zapora, trudno dostępne wejście do zamku i dodatkowe pomieszczenia gdzie znajdowała się prochownia. Od rodu Sulimów własność wykupili bracia Salomonowiczowie, a z biegiem czasu przeszedł on w ręce rodu Pileckich. Zamek stał się wtedy walutą, jaką Mikołaj Pilecki, spłacał swoje rosnące długi.

Z pomocą Mikołaja Chełmskiego, zamek wraz z okolicznym terenem dostał się jednemu z najbogatszych rodów ówczesnej Rzeczpospolitej – Bonerom. Jan oraz Seweryn Bonerowie przekształcili surowe wnętrze i wystrój zamku z gotyckiego na renesansowy, oraz rozbudowali twierdzę. Do dziś w jednej z dolnych części można podziwiać pochodzące z tamtego czasu zdobienia. Seweryn buduje głęboką studnię oraz Basztę, Stanisław natomiast wyposaża zamek w loggie, arkady i dodatkowe pomieszczenia jak sypialnia i biblioteka.

W późniejszych latach zamek zostaje pierwszy raz zdobyty przez arcyksięcia Maksymiliana Habsburga, który pretenduje do tronu polskiego. Zostawia on jednak zamek w nienaruszonym stanie. Zmienia się to wraz z potopem szwedzkim, w trakcie którego wojska dokonują znaczących zniszczeń, paląc zabudowania zamku. Sytuacja zmienia się pod koniec XVII wieku, kiedy budynkiem zarządza Stanisław Warszycki, który odbudowuje zamek. Na początku 1702 roku, dochodzi do kolejnego najazdu Szwedów, który rozpoczyna powolne rozpadanie się twierdzy. Liczne najazdy, niemożność utrzymania zamku przez późniejszych właścicieli doprowadza do ruiny posiadłości.

Zamek Ogrodzieniec współcześnie

W 1810 roku ostatni mieszkańcy opuścili twierdzę, która powoli popadła w jeszcze większą ruinę. Elementy budulcowe wykorzystane na zamku, zaczęto rozkradać, przez co obecnie zabudowa, a zwłaszcza jej walory ozdobne są bardzo skromne. Pod koniec XIX wieku, zamek odwiedza młody Aleksander Janowski – współzałożyciel Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, który na początku XX wieku zapobiega dalszej grabieży zamku przez pobliskich chłopów.

Dopiero po II wojnie światowej, zaczęły się prace konserwatorskie w celu zabezpieczenia pozostałości po dawnym zamku. W 1973 roku został on udostępniony zwiedzającym.

Obecnie zamek to pozostałe po dawnych zabudowaniach ruiny, które udostępnione są turystom. Można w nim podziwiać średniowieczne mury oraz posłuchać miejscowych legend związanych z zabudowaniami. To, co zachowało się z czasów świetności to część murów oraz odnowiona w czasie prac konserwatorskich kaplica, w której mieści się pochodząca z czasów renesansu rzeźba Matki Boskiej oraz kula armatnia pochodząca z czasów potopu szwedzkiego. Kaplica została zbudowana z pozostałości po innych częściach zamku jak brama, portal i ślimacznice. Ponadto można zobaczyć wartownie, odnowioną bramę i wiele innych atrakcji. Jest najpopularniejszym zamkiem na szlaku Orlich Gniazd.

Szlak Orlich Gniazd

Ogrodzieniec znajduję się na popularnym turystycznie szlaku tzw. Orlich Gniazd. Nazwa wywodzi się od położenia zamków na szlaku. Są one wybudowane w trudno dostępnych miejscach, zazwyczaj na wzniesieniach, ukryte wśród skał – dokładnie tak samo, jak gniazda tych majestatycznych ptaków. Jego historia sięga czasów po II wojnie światowej, kiedy Kazimierz Sosnowski wybitny polski krajoznawca i autor wielu przewodników po tamtych terenach wyznaczył dokładny przebieg szlaku. Trasa liczy sobie 163 km i można na niej podziwiać zamki: Olsztyn, Mirów, Ogrodzieniec, Morsko oraz wiele innych ruin. Dwa obiekty w Bobolicach i Pieskowej Skale, można podziwiać już jako zamki odnowione. Droga rozpoczyna się w centrum Częstochowy i kończy na krakowskim Wawelu.

Poza architekturą średniowieczną szlak przebiega przez ciekawe tereny przyrodnicze. Ojcowski Park Narodowy czy rezerwaty Zielona Góra i Sokole Skały to prawdziwa gratka dla wielbicieli terenów zielonych.

Zamek Ogrodzieniec w Wiedźminie

Ogrodzieniec przez swoje wyjątkowe położenie, otoczony skałami wapiennymi, zielenią i aurą tajemniczości stał się miejscem lubianym przez filmowców. Zamek zachęca do zdjęć przez swój bajkowy wygląd i piękne widoki, jakie roztacza na niedaleko znajdującą się miejscowość – Podzamcze.

Pierwszy raz wystąpił na ekranie tuż po renowacji w 1973 w serialu reżyserii Jerzego Passendorfera „Janosik”. Słynna opowieść o karpackim Robin Hoodzie rozgrywała się właśnie na terenie Zamku Ogrodzieniec. Kolejny raz twierdza służyła za plan filmowy w produkcji Lecha Majewskiego „Rycerz” – baśniowej historii o wojowniku próbującym ratować rozpadające się królestwo. Ważne dzieło z punktu widzenia polskiej kinematografii, ze względu na wybitną obsadę, jaką tworzyli Danieli Olbrychski czy Jan Frycz. Jego ruiny zostały na powrót sławne dzięki Andrzejowi Wajdzie. To w Ogrodzieńcu rozgrywa się nakręcona w 2001 roku ekranizacja dzieła Aleksandra Fredry pt. „Zemsta” w jego reżyserii. Zamek stał się tłem słynnego sporu i zalotów Papkina, którego gra inny polski reżyser Roman Polański. Podobnie jak w przypadku filmu Lecha Majewskiego, w filmie grają doskonali aktorzy polskiej sceny: Katarzyna Figura, Janusz Gajos, Daniel Olbrychski czy Andrzej Seweryn.

W 2019 roku zamek wystąpił w zagranicznej ekranizacji „Wiedźmina” produkcji giganta streamingowego, jakim jest amerykański Netflix. Zamek w Ogrodzieńcu stanowił tło dla Bitwy pod Sodden, która rozegrała się na koniec I sezonu serii.

Zwiedzanie zamku Ogrodzieniec

Co można zobaczyć na zamku? Między innymi sale tortur, bibliotekę czy warownie. Dodatkowo na turystów czeka masa atrakcji, które organizowane są cyklicznie w różnych okresach roku. Zwiedzanie rozpoczyna się od przejścia przez bramę wjazdową zlokalizowaną w południowo-wschodniej stronie zamku. Tam można podziwiać odnowioną basztę zlokalizowaną tuż nad bramą. Stamtąd kierunek zwiedzania zaleca zobaczenie karczmy rycerskiej, która znajduję się tuż obok Dziedzińca Pańskiego – serca twierdzy. Stamtąd już tylko kawałek schodami dzieli od części zwanej zamkiem wysokim. Po zwiedzaniu wschodniego skrzydła, kierując się na zachodnią część, trafimy do sypialni, biblioteki oraz Sali Kredencerskiej. W dalszej części na zwiedzających czeka reszta pomieszczeń i atrakcji.

Poza tradycyjnym zwiedzaniem obiektu na zamku organizowane są imprezy cykliczne takie jak: pokazy światła, Wakacje z duchami czy różnego rodzaju rekonstrukcje historycznych bitew. Dodatkowo na zamku można spędzić Walentynki lub w miesiącach letnich wybrać się na koncert. Dla par, które planują ślub i są wielbicielami wieków średnich, zamek posiada ofertę ślubną.

Legendy związane z zamkiem Ogrodzieniec

Zamek jest miejscem wielu legend. Na przestrzeni lat, wielu właścicieli i dramatów rozgrywających się w jego murach rozwinęły się magiczne historie mające przestrzegać przed złymi czynami. Jednymi z nich są legendy o czarnym psie, niewiernej żonie oraz studni, która pochłonęła życie Anzelma z Józefowa. Poznaj niektóre z nich!

Legenda o czarnym psie

Najpopularniejszą historią związaną z zamkiem jest legenda o czarnym psie pojawiającym się po północy na terenie twierdzy. Duchowi towarzyszy głośny i długi na trzy metry łańcuch. Korzenie tej historii sięgają dawnej historii zamku, kiedy jego właścicielem był Stanisław Warszycki. Wysoko postawiony urzędnik cieszył się opinią wielkiego patrioty i ojca stanu, jednak wśród służby zasłynął jako wielbiciel wielu tortur i człowiek o zimnym sercu. Szczególnie stosowanych wobec swoich żon i córki, której obiecał część swojego majątku, ale obietnicy nie dotrzymał. Podobno po śmierci powraca na zamek właśnie w postaci czarnego psa, pilnując ukrytej fortuny. Ma to być kara za jego niecne czyny za życia i domniemany przez ludność wiejską pakt z diabłem.

Legenda o niewiernej żonie

Znana też jako legenda o żelaznych drzwiach – jest to opowieść o żonie Seweryna Bonera, która pod nieobecność męża korzystała z uroków samotności w objęciach rycerzy. Pewnego dnia, aby uspokoić sumienie, arystokratka udała się do kaplicy, żeby poprosić o zachowanie swoich flirtów w tajemnicy. Nagle zerwał się ogromny wiatr, który spowodował poruszenie zarówno u Bonera, jak i u służby, która szukając żony władcy zamku, znalazła ją za żelaznymi drzwiami kaplicy martwą. Niedługo później Seweryn opuścił zamek, który krótko po tym napadli rabusie. Uciekając z zamku, zabrali ze sobą żelazne drzwi i od tamtej pory używali ich jako wejścia do własnej kryjówki w Okienniku Dużym Skarżyckim.

Zamek Ogrodzieniec w Podzamczu – informacje praktyczne

Jak dojechać do zamku Ogrodzieniec?

Jak najlepiej trafić do zamku? Jadąc od zachodu, należy kierować się na miejscowość Zawiercie, które jest położone kilkadziesiąt kilometrów od miasteczka Ogrodzieniec. Stamtąd już tylko kilka kilometrów dzieli od Podzamcza – małej miejscowości tuż pod twierdzą.

Zamek Ogrodzieniec – cennik i godziny otwarcia

Zamek można odwiedzać codziennie w godzinach 10:00-20:00 a w dniach 1, 2, 7, 8, 14, 21, 28 marca można to robić bezpłatnie. Ponadto zamek po godzinie 17:30 oferuje też zwiedzanie Ogrodzieńskiej Twierdzy Światła, gdzie można podziwiać instalacje świetlne na terenie obiektu. Dla chętnych istnieje możliwość połączenia zwiedzania zarówno zamku, jak i znajdującego się nieopodal Grodu Birów.

Ceny biletów ulgowych to 15 złotych, dla osób dorosłych 21 złotych. 

Gdy chcemy połączyć to ze zwiedzaniem Grodu, cena wzrasta do 19 złotych za bilet ulgowy i 27 złotych za normalny.

Atrakcje w okolicy

Co warto zobaczyć nieopodal zamku? Jura Krakowsko-Częstochowska zachęca nie tylko swoją przyrodą, ale też ciekawymi terenami archeologicznymi regionu. Tuż obok zamku znajduje się jeden z nich – Gród na Górze Birów.

Jest to ciekawy pomnik przeszłości i idealna atrakcja dla fanów historii. Jest to osada oraz kompleks jaskiń, w których już ponad 30 tys. lat temu przebywali pierwsi mieszkańcy tych terenów. W zbudowanym na górze muzeum, zwiedzający mogą bliżej poznać praprzodków dzięki pozostawionym przez nich narzędziom i innym artefaktom. Ocenia się, że zanim ludność zeszła w dolne części wzgórza, to właśnie na Górze Birów mieściła się wczesnośredniowieczna, słowiańska osada.

Kolejną atrakcją tamtego terenu jest Park Ogrodzieniecki. Kompleks dysponuje mniejszymi segmentami rozrywkowymi, gdzie można znaleźć aktywności nie tylko dla najmłodszych, ale też dla całej rodziny. Park oferuje skorzystanie z długiego toru saneczkowego, którym można się cieszyć zarówno w zimne, jak i ciepłe miesiące. Dla wielbicieli mocniejszych wrażeń nieopodal znajduje się park linowy oraz Dom Legend i Strachów, gdzie można spotkać czarnego psa oraz innych bohaterów opowiadań z Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Dla najmłodszych świetnie się sprawdzi Park Rozrywki, gdzie mogą wykorzystać pokłady nagromadzonej energii na licznych zjeżdżalniach i trampolinach. Na wielbicieli miniaturowej architektury czeka natomiast Park Miniatur.